Alhambra w Granadzie – jak powstawał najpiękniejszy arabski pałac świata?
Przez wielu uznawana za najpiękniejszy arabski pałac na świecie. To dzieło ostatnich lat muzułmańskiej obecności w Hiszpanii. Budowana przez 150 lat Alhambra w Granadzie do dziś pozostaje świadectwem geniuszu architektury arabskiej. Budowla, która zachwyca swym pięknem powstała tak naprawdę jako owoc strachu, a przez lata była sceną dla wielu dworskich intryg. Poznajcie niezwykłą historię Alhambry i dowiedzcie się, co zobaczycie podczas jej zwiedzania.
Spis treści
Dlaczego Alhambra powstała właśnie w Granadzie?
W 1238 roku w Granadzie (a właściwie w Gharnacie) zaczyna się panowanie dynastii Nasrydów. Władzę w emiracie obejmuje Muhammad I – tymczasem hiszpańscy chrześcijanie dominują w pozostałej części Półwyspu Iberyjskiego. Muhammad wie, że prędzej czy później jego dynastii przyjdzie zmierzyć się z wrogiem, dlatego jako miejsce na swój pałac wybiera trudno dostępne wzgórze Sabika. Wybór nie jest przypadkowy – badania pokazują, że pierwsze fortyfikacje powstawały tam już za czasów rzymskiego panowania na półwyspie.
Jego pałac ma powstać na wzgórzu, leżącego niemal u podnóża Sierra Nevada. Sprawiało to, że atak nieprzyjaciela od strony najwyższego pasma górskiego kontynentalnej Hiszpanii byłby niemal niemożliwy. Sprawę zdobycia miasta utrudniało sąsiedztwo innych pasm górskich, położonych w głąb półwyspu – Sierras Subbéticas czy Sierra Mágina. Takie położenie umożliwiało też powstanie systemu komunikacji za pomocą sygnałów świetlnych, dzięki któremu władca w Alhambrze mógł z wyprzedzeniem dowiedzieć się od zbliżających się wojskach wroga.
Nie ma więc nic dziwnego w tym, że Muhammad decyduje się rozpocząć budowę Alhambry od zamku obronnego.
Odwiedzasz Granadę? Przeczytaj, co zobaczyć w tym mieście!
Początki budowy Alhambry – powstaje Alcazaba
Jako pierwsza powstaje wieża strażnicza – Torre de la Vela. Ma być najbardziej wytrzymała, by mogła powstrzymać ewentualne ataki wroga, podczas gdy pozostała część Alhambry będzie jeszcze w trakcie budowy. Do zakończenia budowy murów obronnych powstanie aż 37 wież, jednak Torre de la Vela pozostanie największą z nich.
Muhammad ma szczęście – ziemia, na której ma powstać Alhambra okazuje się doskonałym budulcem dla wieży. Pozwala to zaoszczędzić mnóstwo czasu na transport materiałów. Alcazaba swój charakterystyczny, pomarańczowo-czerwony kolor zawdzięcza właśnie użyciu tego budulca. Projekt zakładał wzniesienie wieży na arkadach. Z czasem okazuje się jednak, że mogą one nie utrzymać ciężaru obiektu – piękno musi tu ustąpić miejsca praktyczności. Arkady zostają zabudowane, a podstawy wieży wzmocnione.
W 1246 roku Muhammad dowiaduje się, że hiszpański król Ferdynand III zdobywa Jaén, miasto położone niecałe sto kilometrów od Granady. Prace nad Alhambrą trwają, a emir wie, że aby utrzymać panowanie, musi zawrzeć ugodę z chrześcijanami. W zamian za niezależność i utrzymanie Granady, Mohammad pomaga Hiszpanom zdobyć Sewillę. Prace nad pałacami, jakich świat do tej pory nie widział, mogą być kontynuowane.
Budowę Alcazaby kończy już Mohammad II. To fortyfikacja, która może być samowystarczalnym miasteczkiem. W koszarach (których dziś można podziwiać tylko fundamenty) znajdują się łaźnie, magazyny żywności, a nawet piekarnia i bodega.
Zdecydowanie najlepszym punktem zwiedzania Alcazaby jest Torre de la Vela. Rozpościera się z niej niesamowity widok na całą Granadę, Sierra Nevada i okolice.
Pałace Nasrydów – to, co w Alhambrze najpiękniejsze
Ukończenie Alcazaby i zawarcie pokoju z Hiszpanami pozwoliło władcom skupić się na najbardziej reprezentatywnej części Alhambry – pałacach, których bogate zdobienia kontrastują z surowością fortyfikacji. Każdy z kolejnych władców pozostawi po sobie inny pałac, które do dziś zachwycają.
W Palacios nazaríes najbardziej imponuje to, że olśniewające ozdoby wcale nie zostały wykonane z drogich, błyszczących materiałów. Nie zobaczycie tu wszechobecnego złota, jak chociażby w sewilskiej katedrze. Zwiedzających zachwycają misterne zdobienia wykonane w drewnie czy na ceramicznych płytkach (azulejos), wszystko wykonane z geometryczną precyzją i zadziwiającą symetrią.
Najprawdopodobniej jako pierwszy, jeszcze w XIII wieku powstaje pałac Mexuar i to od niego zaczniecie swoje zwiedzanie (jednak liczne przebudowy jego zewnętrznych ścian znacznie utrudniają wskazanie dokładnej daty powstania). Pełnił on głównie funkcje administracyjne, sprawdzał się jako oratorium czy sala sądowa.
Pałac Witraży, który miał onieśmielać
Kolejni władcy zamierzają postawić już bardziej imponujący pałac. Prace nad Palacio de Comares (czyli Pałacem Witraży) zakończą się za panowania Jusufa I. To miejsce pełne przepychu, w jego sercu znajduje się Salon Ambasadorów, czyli sala tronowa, gdzie Jusuf przyjmował gości.
Bogactwo zdobień miało na przyjmowanych gościach robić wrażenie i onieśmielać – głównie dlatego, że arabscy władcy już zdawali sobie sprawę z nieuniknionej klęski w wojnie o obecność na kontynencie, a Jusuf swoją władzę opierał bardziej na dyplomacji niż sile militarnej. Pałac został zwieńczony niezwykłą kopułą z drewna cedrowego, na którą składa się ponad 8 tysięcy elementów! Do Pałacu Witraży należy też Patio de los Arrayanes. W jego centrum znajduje się długi na ponad 34 metry staw.
Jusuf najprawdopodobniej nie doczekał całkowitego ukończenia prac w pałacu – w 1354 roku został zamordowany podczas modlitwy w meczecie. Jego następca i syn – Mohammad V, jak się okazało później, również miał wrogów wśród swoich poddanych.
Zaskakująca przyjaźń arabskiego władcy z królem Hiszpanii
Pięć lat po śmierci Jusufa, Mohammad V musi uciekać z Alhambry. Przygotowywano zamach na jego życie, jednak (na szczęście dla pałaców, jak się później okazało) nie udało się go zamordować. Władca arabski znajduje schronienie… u wroga.
Muhammad V ma szczęście – królem chrześcijańskiej Hiszpanii jest wtedy Piotr I Okrutny, zakochany w sztuce arabskiej. To za jego panowania powstają najpiękniejsze pałace Alcázaru w Sewilli. Piotr i Muhammad bardzo się przyjaźnili, spędzali mnóstwo czasu na dyskusjach o sztuce i architekturze – to tej niezwykłej przyjaźni zawdzięczamy dziś piękno Alcázaru i Alhambry.
Piotr pomaga Muhammedowi objąć władzę w Granadzie. Gdy ten ponownie zasiada na tronie w Alhambrze wie, że musi stworzyć coś bardziej imponującego niż pałace w Sewilli. Powstaje Pałac Lwów.
Pałac Lwów – zachwycające połączenie architektury arabskiej i europejskiej
Dzięki wpływom europejskiej architektury, którą Muhammed poznawał w Sewilli, arabska sztuka zdobnictwa wnętrz osiąga największy poziom wyrafinowania. Dziedziniec tego pałacu jest dziś najczęściej fotografowanym elementem Alhambry. Otacza go 120 kolumn z marmuru przywiezionego z Macael w prowincji Almeria.
Znajdująca się tu Sala de los Abencerrajes była rezydencją królewskiej rodziny. Ozdobne azulejos na ścianach tego pałacu wykonano w fabryce w Sewilli. Nazwa tej sali ma dość makabryczne pochodzenie – legenda głosi, że właśnie tu zamordowano 36 członków rodziny Abencerrajes, zaproszonych wcześniej na ucztę. Jak w wielu przypadkach tego typu legend, łatwo domyślić się powodu zbrodni – jeden z wojowników tej rodziny miał mieć romans z żoną sułtana.
Zwiedzając Pałac Lwów, warto unosić głowę – tutaj znajdują się mukarnas, czyli zdobienia, które swoją konstrukcją przypominają naturalne stalaktyty. Co ciekawe, w sali Dwóch Sióstr znajduje się jedno z najpiękniejszych miejsc całej Alhambry – Mirador de Daraxa, z którego rozciąga się widok na ogrody.
Generalife – “wiejska” rezydencja i miejsce intryg
Tuż po zakończeniu budowy Alcazaby rozpoczynają się prace nad powstaniem Generalife – miała być to rezydencja władców z pięknymi ogrodami, w której mogliby odpoczywać. Znajduje się na terenie Alhambry, jednak przygotujcie się na chwilę spaceru – miało to być miejsce położone z dala od gwaru sal tronowych.
Pałac Generalife, który powstał za czasów panowania Ismaila I, miał być najważniejszym punktem tego miejsca, jednak nie da się ukryć, że, szczególnie latem, przyjemniej czas spędza się w pięknych ogrodach. Zwłaszcza, gdy zwiedzanie tego miejsca zostawiło się na sam koniec wycieczki po Alhambrze.
Legenda głosi, że to właśnie w tych ogrodach spotykała się żona sułtana z jednym z rycerzy rodziny Abencerrajes.
Imponujące ogrody, które mogły wcale nie powstać
Każdy pałac Alhambry, nie tylko Generafile, może się poszczycić imponującymi ogrodami. Pełniły one nie tylko funkcję reprezentatywną, ale także rekreacyjną. Stanowiły schronienie dla mieszkańców Alhambry w upalne, letnie dni – choć temperatury latem w Granadzie, głównie przez jej górskie położenie, nie są aż tak wysokie jak chociażby w Sewilli.
Były to więc zielone tereny, które umilały życie prawie 5 tysiącom osób, które zamieszkiwały Alhambrę. Jednak muzułmańscy inżynierowie musieli się nieźle nagłówkować, żeby te ogrody mogły w ogóle powstać. Aby utrzymać tak bujną roślinność i zapewnić odpowiednie życie dla tak dużej liczby osób i, w szczególności, rodziny królewskiej, należało zapewnić dostęp do wody. Jak się okazało, było to bardzo skomplikowane zadanie.
Najbliższym źródłem wody wokół wzgórza Sabika jest rzeka Darro, która biegnie u jego podnóża. Jednak, jak doskonale wie każdy, kto już Granadę odwiedził, nie jest to imponująca rzeka. To zwykły strumień, który niczym nie przypomina Ebro czy Gwadalkiwiru. Darro bliżej do przebiegającej przez Madryt rzeki Manzanares, która przez swój niewielki rozmiar, zawsze była raczej źródłem drwin niż wody. Nie było technicznej możliwości, by doprowadzić wodę z Darro u podnóża Alhambry na sam szczyt wzgórza.
By rozwiązać ten problem, arabscy inżynierowie stworzyli tamę około 6 kilometrów od Alhambry. Pozwoliło im to zmienić bieg rzeki i tunelami, które wywiercono we wzgórzach, doprowadzono ją do Alhambry. Przy Generalife utworzono akwedukty, a w całej Alhambrze zaprojektowano odpowiedni system nawadniania, który pozwalał utrzymać wyjątkowe ogrody.
Poddanie Alhambry – co tam robił Kolumb?
Dyplomacja władców arabskich musiała w końcu stracić swoją moc. W 1465 roku powstaje zjednoczone Królestwo Hiszpanii, które pod władaniem Ferdynanda i Izabeli nie zamierzało już szukać kompromisów. Władcy chcieli panowania na półwyspie i wypędzenia Arabów z kontynentu.
Rok 1492 był niezwykłym rokiem dla Hiszpanów. W styczniu arabscy żołnierze dostrzegają hiszpańskie wojska z Torre de la Vela. Nie mieli żadnych szans. 2 stycznia 1492 roku Alhambra zostaje oddana w ręce Królów Katolickich. To oficjalny koniec panowania Maurów w tym regionie, Granada, która pamięta niemal 800 lat muzułmańskiego panowania, była ostatnią arabską stolicą w Hiszpanii.
Wśród oficjalnych świadków poddania Alhambry był… Krzysztof Kolumb. 3 sierpnia tego samego roku, z portu w Palos de la Frontera, Kolumb wyruszył w pierwszą ze swoich wypraw, które przyniosła odkrycie Nowego Świata, a dla Hiszpanii będą oznaczała lata bogactwa i dostatku (pochodzącego oczywiście z rabunku).
Arabskie dzieło sztuki i… renesansowy pałac?
Po przejęciu miasta chrześcijanie na szczęście docenili kunszt Alhambry i zdecydowali o zachowaniu pałaców. Jednak nie za bardzo przypadły one do gustu nowemu królowi, Karolowi V. Postanawia on na terenie Alhambry wybudować nowy, renesansowy pałac. Jego budowa wiązała się niestety z wyburzeniem części budynków należących do Pałacu Witraży. Dziś znajduje się tam także Muzeum Alhambry oraz siedziba Muzeum Sztuk Pięknych w Granadzie.
“Opowieści z Alhambry” – powieść, która odmieniła losy Granady
Tuż po zdobyciu miasta, Alhambra była jeszcze przez pewien czas siedzibą Katolickich Królów Hiszpanii. Porzucają ją jednak w XVIII wieku i od tego momentu Alhambra staje się między innymi… więzieniem. Najpiękniejsze arabskie pałace, jakie do tej pory widział świat, popadają w ruinę i grozi im całkowite zniszczenie.
Losy Alhambry zmieniają się w pierwszej połowie XIX wieku za sprawą amerykańskiego pisarza. Washington Irving jest zafascynowany Hiszpanią. W literaturze europejskiej króluje romantyzm, a jego do Granady przyciąga orientalny klimat tego miasta. Pracuje w konsulacie Stanów Zjednoczonych i ma możliwość zamieszkania w Alhambrze. W 1829 roku pisze tam “Opowieści z Alhambry”, które całkowicie zmienią losy Granady.
Od tego momentu do małego andaluzyjskiego miasta zaczynają przyjeżdżać turyści z całego świata, zafascynowani fabułą stworzoną przez Irvinga. Hiszpanie decydują się odrestaurować Alhambrę, która odzyskuje dawny blask.
Zwiedzanie Alhambry – informacje praktyczne
Bilet do Alhambry można kupić na oficjalnej stronie obiektu. Podstawowa wejściówka kosztuje 14 euro. W cenie biletu zobaczycie wszystkie pałace, ogrody i Generalife. Alhambra jest też doskonałym punktem widokowym – z pałaców i wieży strażniczej rozciągają się widoki na całą Granadę, jej okolice oraz Sierra Nevada.
Możecie oczywiście także wybrać różne rodzaje zwiedzania, w tym szczególnie imponujące jest zwiedzanie nocne. Oświetlona Alhambra robi wrażenie nawet z zewnątrz, a co dopiero od środka!
Granada to bardzo górzyste miasto i nie inaczej jest w przypadku dotarcia do Alhambry – przygotujcie się więc na kilkunastominutowy spacer pod górę. Jeśli nie macie ochoty na pieszą wędrówkę, możecie wsiąść w autobus C32 i wysiąść tuż pod Alhambrą na przystanku Puerta de la Justicia. Bilet w jedną stronę kosztuje 1,30 euro.
Ile trwa zwiedzanie Alhambry? Obecnie nie ma limitu czasu na zwiedzanie Alhambry, jednak odwiedzenie wszystkiych najważniejszych miejsc zajmie Wam dużo czasu. Dlatego polecamy wybrać się rano (pierwsze wizyty zaczynają się o 8:30) i spędzić w Alhambrze od 3-6 godzin.
Pamiętajcie, że godzina na waszym bilecie to godzina wstępu do Pałacu Nasrydów, a nie na teren Alhambry! Od głównego wejścia do pałaców, od których zaczyna się zwiedzanie, czeka Was jeszcze nawet 10 minut spaceru, dlatego warto być wcześniej na miejscu, by nie przegapić swojego wejścia!
Mapa Alhambry w Granadzie
Śledź nas na Instagramie!
